Existentiële psychotherapie
Psychotherapie is een wetenschap en een kunst die in essentie het
menselijke zijn in heel zijn rijkdom en complexiteit
aangaat.
Psychotherapie is een ontmoeting, een existentiële betrokkenheid.
Psychotherapie is het gezamenlijk afleggen van een weg met als
bestemming:
het wegnemen van de belemmeringen. Het wegnemen van de
belemmeringen is
een bevrijding tot een kunnen bestaan. Dit is juist een
unieke
menselijke eigenschap: steeds de mogelijkheid hebben om te kunnen
bestaan,
om zijn Zijn te ontsluieren.
De mens
dient zichzelf steeds opnieuw te ontdekken. Er is een
filosoof die er
zijn levenswerk van maakte om deze unieke menselijke eigenschap te
denken:
Martin Heidegger. Hij bestudeerde het Zijn, de menselijke
aanwezigheid, in het Duits Dasein genoemd. Doorheen de jaren van
filosofisch onderzoek verloor de term ‘daar zijn’ of Dasein zijn
triviale
betekenis en werd het synoniem voor het menselijk bestaan in zijn
veelvoud
van aspecten. Heidegger’s levenswerk, de analyse van het bestaan,
de
analyse van de existentie, resulteerde in zijn boek en
meesterwerk: “Zijn
en tijd”.
De
existentiële analyse werd in de jaren 40 ontworpen door een vriend
van
Freud, Ludwig Binswanger. Hij was psychiater en wenste een
psychiatrie die zowel wetenschappelijk als menselijk is. Deze
nieuwe
benadering vond zijn oorsprong in drie bronnen: de psychoanalyse
van Freud,
de fenomenologie van Husserl en de analyse van Dasein door
Heidegger.
Voor de
existentieel analist is het belangrijk te weten hoe de patiënt
in de
wereld staat, de wijze waarop de patiënt aanwezig is in de
wereld. De
existentieel analist is daarom geïnteresseerd in de beleving van
de
patiënt. De therapeut gaat na welke de mogelijkheden zijn die de
patiënt
heeft om aanwezig te zijn, waar zijn aanwezigheid geschonden is en
welke
veranderingen hierin kunnen worden bewerkstelligd. Ieder lijden
verandert
de wijze waarop men aanwezig is in de wereld.
De
therapeut is in zijn analyse gevoelig voor eigenschapen die van
fundamenteel belang zijn: ruimtelijkheid, tijdelijkheid,
lichamelijkheid,
het zijn in de gemeenschap, stemming, geschiedenis,
zijn-voor-de-dood en
de ontwikkeling van waarden. De existentieel analist
vertrekt zoveel als
hij kan van wat hij waarneemt. Hij tracht zijn vooroordelen opzij
te
zetten, om zo veel mogelijk tot de essentie te kunnen komen van
wie de
patiënt is. In filosofische termen noemen we dit “epoché” of
fenomenologische reductie.
Existentiële analyse is een verbale psychotherapie. De betekenis
onder de
woorden is daarbij van groot belang en ze kijkt ook steeds naar de
beleefde ervaring die het woord aanduid. Dit laat de analist toe
om een
eventueel gebrek te ontdekken tussen de dimensie van
de gegevenheden van
het bestaan en de dimensie van de keuzen bij de patiënt.
De
existentieel analist kijkt steeds naar de fenomenen zoals ze zich
aandienen in hun immanente en impliciete vorm: zonder een oordeel
te
vellen kijkt de analist in eerste instantie naar dat wat de
patiënt
beleeft.
Existentiële psychotherapie is een therapie van het lange type
(3jaar),
verbaal en atmosferisch.
Tellenbach schrijft: “In bijna iedere ervaring van onze zintuigen
bevindt
zich iets dat zich niet uitdruk. Dit overstijgt het reële feit. We
kunnen
het waarnemen en voelen. We noemen het: atmosferisch.”
(Tellenbach, Goût
et atmosphére, p.40). Deze antropologische, fenomenologische
benadering
van het atmosferische vormt onze specificiteit. Het atmosferische
is onze
beschermende laag van het Zijn, van het zelfvertrouwen en de
persoonlijke
ontwikkeling. Het voorbegrijpen van de atmosfeer stelt ons in
staat om de
ander te ontmoeten. “Iedere persoon moet zich kunnen
terugtrekken in het
atmosferische, in een beschermende laag, om ongewenste of
vernietigende
inmenging van de omgeving te vermijden.” (Tellenbach, Goût et
atmosphére,
p.49).
Existentiële analyse is een psychotherapie die zijn fundament
vindt in de
filosofie. Ze bekijkt ieder lijden als een gebrek aan vrijheid,
een
onmacht in het bestaan. “Er zijn mensen die de kans hebben het
atmosferische te versterken en anderen die het verstoren of zelfs
vernietigen (Tellenbach, Goût et atmosphére, p.50).”. Daarom werkt
de
existentieel analist na een opleiding in de psychologie en
filosofie ook
aan zijn eigen aanwezigheid in de wereld.
Ons
therapeutisch middel is het woord, of beter de ontwikkeling
van het
woord: de verhouding tussen woord en de aanwezigheid. Het is
daarom
belangrijk dat de patiënt zijn woorden kan bewonen met heel zijn
bestaan.
Het juiste woord komt voort uit een dialoog, die op zijn
beurt voortkomt
uit een stilzwijgend vragen. Aldus wordt ook het voelen
binnengebracht in
de ervaring tussen subjecten.
De
existentiële analyse is geschrikt voor iedereen die een analyse
wil
beginnen en zich wil bevrijden van iets dat hij of zij misschien
nog niet
heeft kunnen identificeren, zodat men zich terug kan ontwikkelen
in de
wereld. Wanneer het bestaan een impasse is geworden biedt
psychotherapie
opnieuw een uitweg. Men kan de wereld terug ontvangen en
transformeren
zelf indien dit aanvankelijk ondenkbaar lijkt.
De
existentiële analyse maakt het ontmoeten, het samen zijn, opnieuw
mogelijk. Zij nodigt de mens uit om aanwezig te kunnen zijn in elk
van
zijn fundamentele menselijke dimensies.
Dr.
Ado
Huygens, psycholoog-psychotherapeut
Voorzitter Belgische school voor existentiële analyse
Voorzitter Société Belge d’Hypnose de la langue française
Vertaling : Ief Nicasi
De
mogelijkheden van de psychotherapie berusten niet in één of ander
geheim
of mysterie. In tegendeel, ze berusten op de fundamentele
menselijke
eigenschappen zoals zijn aanwezigheid in de wereld, het zijn met
de ander
en het er zijn voor de ander.
Dr.
Ludwig Binswanger
Het
bewustzijn roept ons niet luidop. Het spreek ons aan in een
vreemde
stilte. Het bewustzijn dient zich niet aan onder de vorm van ‘men
zegt
dat…’ . Het bewustzijn leeft in stilte, bewaakt door de
mogelijkheid om
zijn bestaan te ontplooien.
Martin
Heidegger
|